ΕΠΙΛΕΞΤΕ ΕΝΟΤΗΤΑ
Αλήθεια, τι κρύβεται εκεί; Στις αρχές περίπου του περασμένου αιώνα ξεκίνησαν εκτεταμένες έρευνες για να επιβεβαιωθεί αν υπήρχαν κρύπτες και κατακόμβες στα θεμέλιά της κατά τη συνήθεια της εποχής. Άλλωστε, δύο από τις σπουδαιότερες χριστιανικές εκκλησίες, ο Πανάγιος Τάφος στα Ιεροσόλυμα και η πρώτη βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη (έργο κι αυτή του Μεγάλου Κωνσταντίνου) είχαν κρύπτες. Να αναφέρουμε επίσης ότι εκείνη η μεγάλη πεντάκλιτη βασιλική του Αγίου Πέτρου θεμελιώθηκε πάνω ακριβώς στο σημείο μαρτυρίου του Αποστόλου, ενώ αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους υπήρχε ένα παλαιοχριστιανικό κοιμητήριο.
Αφού λοιπόν η Αγία Σοφία χτίστηκε για να αποτελέσει μια από τις σημαντικότερες εκκλησίες του χριστιανισμού, είναι εύλογο να διέθετε ανάλογο υπόγειο χώρο. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον, ελάχιστα πράγματα είχαν έρθει στο φως σχετικά με τον μυστηριώδη υπόγειο κόσμο της.
(Σχέδιο της Αγίας Σοφίας του 1877).
Σύμφωνα με μια λαϊκή δοξασία, κάτω από τη Μεγάλη Εκκλησία φυλακίστηκε ο… σατανάς, ενώ κάποιος άλλος μύθος αναφέρει ότι κάποιοι ιερείς έκρυψαν βυζαντινά κειμήλια σε κρύπτες κάτω από το ναό λίγο πριν από την άλωση της Πόλης. Αβάσιμη ιστορία το δεύτερο;
Το σίγουρο είναι ότι κάτω από το έδαφος και σε κοντινή απόσταση από την εκκλησία βρίσκεται η Βασιλική Κινστέρνα, γνωστή πλέον ως Γερεμπατάν Σαράι ή Γερεμπατάν Σαρνιτζί. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη υπόγεια δεξαμενή νερού που κατασκευάστηκε στη Βασιλεύουσα, διαστάσεων περίπου 138 × 64.5 μ., σε βάθος 150 μέτρων νοτιοδυτικά της εκκλησίας. Έργο κι αυτή του Ιουστινιανού (532 μ.Χ.) και εξαίρετο δείγμα βυζαντινής μηχανικής, καλύπτει μια έκταση 1000 τετραγωνικών μέτρων!
Σύμφωνα με πληροφορίες (www.mixanitouxronou.gr), το 1937 άρχισαν έρευνες στο υπέδαφος ακριβώς κάτω από την Αγία Σοφία και το 1945 αποφασίστηκε να αντληθεί το νερό κάτω από την εκκλησία για να διευκολυνθούν οι έρευνες. Η στάθμη του νερού όμως δεν κατέβηκε ποτέ και η μηχανή άντλησης κάηκε λόγω της υπερπροσπάθειας τερματίζοντας και αυτή την απόπειρα.
Το 2005 άρχισαν έρευνες στα πηγάδια της περιοχής με σκοπό να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε το δίκτυο των τούνελ, αλλά και της υδροδότησης του κτηρίου και της γύρω περιοχής. Η έρευνα εντόπισε εννιά πηγάδια στον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας, πέντε εκ των οποίων είχαν ακόμη νερό, ενώ δύο εξερευνήθηκαν πλήρως.
Το 2009 ο κινηματογραφιστής Goksel Gulensoy γύρισε ένα ντοκιμαντέρ γύρω από το υπέδαφος της Αγίας Σοφίας με επίκεντρο τις δύο δεξαμενές που συνέδεαν την εκκλησία με την υπόγεια Κινστέρνα και το μεταγενέστερο οθωμανικό ανάκτορο Τοπ Καπί. Στον πάτο της μίας ανακαλύφθηκαν δύο κομμάτια ξύλου, ένας κουβάς και ένας ανθρώπινος σκελετός, ενώ στη δεύτερη φιαλίδια των αρχών του περασμένου αιώνα, γυαλί από τους πολυελαίους της εκκλησίας, μία αλυσίδα με δύο κρίκους και κομμάτια από βιτρώ.
Το απίστευτο σύμπλεγμα των υπόγειων τούνελ κάτω από την Αγία Σοφία έχει προκαλέσει το δέος των Τούρκων ερευνητών, που συνεχώς ανακαλύπτουν νέους διαδρόμους σ’ αυτόν τον υπόγειο λαβύρινθο. Πολλοί από αυτούς τους διαδρόμους χρησίμευαν ως αποθήκες νερού, άλλοι ως σύστημα εξαερισμού και αφύγρανσης, άλλοι ως καταφύγια κι άλλοι ως μυστικοί δρόμοι διαφυγής, καθώς πολλά τούνελ συνδέονταν με υπόγεια κατοικιών, ενώ γενικά ερευνάται ακόμα ο ρόλος τους στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης.
Τελικά τι άλλο κρύβεται κάτω από την πολυθρύλητη Αγιά Σοφιά; Και κατά πόσον θα επιβεβαιωθούν κάποιοι άλλοι θρύλοι που κάνουν λόγο για έναν δεύτερο βυζαντινό ναό, υπόγειο και μυστικό, που έως σήμερα δεν έχει έρθει στο φως;
